ÞAÐ er sagt, að allt vald spilli. Og að allsherjarvald spilli algerlega. Valdhafar sem venjast því, að þeir séu fæddir til valda, og að fátt eða ekkert geti hróflað við völdum þeirra, ganga yfirleitt á lagið. Það býður spillingunni heim.

 

Til þess er lýðræðið og réttarríkið að koma í veg fyrir spillingu valdaeinokunar. Hvorugt er sjálfgefið. Hvorugt hefur áunnist í eitt skipti fyrir öll. Aðhald að valdhöfum krefst stöðugrar árvekni kjósenda, stjórnarandstöðu, fjölmiðla. Vald kjósenda er í því fólgið að geta skipt út valdhöfum með reglulegu millibili. Það kemur í veg fyrir, að valdhafarnir umgangist valdið sem sjálfgefið.

 

Sama valdaklíkan hjá ríki og borg. 

Þeir sem ætla að kjósa Sjálfstæðisflokkinn í vor, ættu að hafa í huga, að þar með kjósa þeir að framlengja ítök þess valdahóps á ríkisvaldinu í tvo áratugi samfellt.

 

Þeir sem ætla að kjósa Framsóknarflokkinn, eru þar með, vitandi vits, að tryggja fámennum hópi með sterk ítök í fjármálalífi þjóðarinnar áframhaldandi tök á ríkisvaldinu í fjögur kjörtímabil samfellt. Kjósendum væri hollt að hafa í huga, að þessir flokkar skipta líka með sér völdum í höfuðborginni, þótt ekki sé það í krafti meirihluta atkvæða. Þótt Framsóknarflokkurinn sé nærri þorrinn fylgi í höfuðborginni, tókst honum að sölsa undir sig drjúgan hlut af valdakerfi höfuðborgarinnar. Vilja kjósendur, vitandi vits, framlengja valdaeinokun þessa fámennishóps fjórða kjörtímabilið í röð?

 

Fjölmiðlar.

Kjósendum væri líka hollt að hafa í huga, að allir fjölmiðlar landsins, sem máli skipta, eru undir stjórn manna, sem eru handgengnir þessum valdahópum. Er það hollt lýðræðinu? Er það vænleg leið til að tryggja valdhöfum nauðsynlegt aðhald? Eða erum við, Íslendingar, af einhverjum ástæðum svo vammlaust fólk, að við þurfum ekki að óttast, að spilling geti nokkru sinni þrifist í skjóli valdsins í okkar fámenna þjóðfélagi? Trúum við því virkilega? Kemur það heim og saman við reynslu okkar af stjórnarfarinu á valdatíma núverandi stjórnarflokka?

 

Pólitísk eignarhaldsfélög?

Þess eru vissulega dæmi í stjórnmálasögu lýðveldisins, að auðmenn hafi sóst eftir pólitískum völdum. En ég þekkti engin dæmi þess, að forystumenn í stjórnmálum hafi beinlínis auðgast af stjórnmálaþátttöku sinni. Eða gert sér pólitíkina að féþúfu.

 

Á stjórnartíma Framsóknarflokksins sl. tólf ár eru þess hins vegar dæmi, að fyrrverandi forystumenn flokksins, sem og skjólstæðingar hans í fjármálaheiminum, hafi auðgast persónulega vegna stjórnvaldsaðgerða, sem þeir hafa staðið fyrir eða haft áhrif á. Það er alvarlegt mál fyrir lýðræðið í landinu, þegar stjórnmálaflokkar í landinu eru orðnir eins konar eignarhaldsfélög um fjárhagslega hagsmuni forystumanna og skjólstæðinga þeirra. Í DV 4. maí sl. er viðtal við Arnþrúði Karlsdóttur, fv. varaþingmann Finns Ingólfssonar, af því tilefni, að hún sagði sig úr Framsóknarflokknum eftir áratuga starf, enda búin að fá sig fullsadda af spillingunni. Arnþrúður segir: \"

 

Í mínum huga ætti að setja ehf. fyrir aftan Framsóknarflokkinn, því að hann er eignarhaldsfélag en ekki stjórnmálaflokkur. Í Framsóknarflokknum er fólk að maka krókinn, leggja undir sig gæði í þjóðfélaginu og menn sækjast meira í það en að vinna að stjórnmálastefnu fyrir fólkið í landinu. Það hefur farið mjög versnandi.\"

 

Það er ástæðulaust að rengja Arnþrúði. Hún talar af langri reynslu. Það er auðvitað sorgarsaga, þegar stjórnmálaflokkur sem eitt sinn átti sér hugsjónir og naut trúnaðar heiðarlegs fólks, breytist í úrhrak af þessu tagi. Hagsmunavarsla samstarfsflokksins er ekki síður harðdræg, en hún er síður sýnileg, enda réttlætt af fjöldafylgi.

 

Sameiginlega hafa þessir flokkar hreiðrað um sig í öllum afkimum valdakerfisins: Hjá ríkisvaldinu, í borgarkerfinu, í helstu fjármálastofnunum, við ritstjórn ráðandi fjölmiðla og hjá samtökum atvinnulífsins.

 

Þetta er þéttriðið valdanet, innmúrað og innvígt. Það skiptir atvinnulífinu í áhrifasvæði, einkavæðir samkvæmt helmingaskiptareglu, úthlutar gjafakvótum og ræður í toppstöður hjá hinu opinbera samkvæmt flokksskírteinum. Næst ætla þeir að sölsa undir sig orkulindirnar.

 

Valdið spillir. Allsherjarvald spillir algerlega. Vilji kjósendur varast að bjóða spillingunni heim, er aðeins eitt til ráða: Að beita valdi kjósandans til að skipta um valdhafa. Á mannamáli villta vestursins hét þetta \"to throw the rascals out\". Það er að lokum það eina, sem þeir skilja.

 

Höfundur var ráðherra í ríkisstjórn Íslands í átta ár.